Cari əməliyyatlar hesabı

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında cari əməliyyatlar hesabında 1.1 mlrd.$ məbləğində profisit yaranmış, o cümlədən neft-qaz sektoru üzrə profisit 5.0 mlrd.$ məbləğində olmuşdur. Neft-qaz sektoru üzrə CƏB profisiti ö.i.e.d.n 2.0 mlrd.$ artdığı halda, qeyri-neft sektoru üzrə CƏB kəsiri 207 mln.$ azalmışdır. Neft-qaz sektorunun profisiti qeyri-neft sektoru üzrə cari hesabın 3.9 mlrd.$ məbləğində kəsirini tam örtmüşdür. CƏB profisitin əsas amilləri:

Xarici ticarət balansında profisitin 1.5 dəfə artması;

Neft-qaz sektoru üzrə ixracın 11.6 % artması, idxalın isə 1.9 dəfə azalması;

Qeyri-neft xidmətlər balansında kəsirin azalması, o cümlədən turizm xidmətləri üzrə balansın 331 mln.$ müsbət olması;

İlkin gəlirlər balansında kəsirin ö.i.e.d.n 536 mln.$ azalması;

Təkrar gəlirlər balansında profisitin (505 mln.$) yaranması.

Xarici ticarət balansı

Xarici ticarət dövriyyəsi 17.2 mlrd.$ təşkil etmiş və xarici ticarət balansı 4.4 mlrd.$ məbləğində müsbət saldo ilə nəticələnmişdir.

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanın dünyanın 184-dək dövləti ilə ticarət əlaqələri olmuşdur. Xarici ticarətin 13.3%-i MDB üzvü olan dövlətlərin, 86.7%-i isə digər xarici dövlətlərin payına düşür.

Əmtəə ixracı. Hesabat dövründə əmtəə ixracı 10.8 mlrd.$ təşkil etmişdir.

Xarici dövlətlərə 8.7 mlrd.$ neft məhsulları ixrac olunmuş, ixrac olunmuş neft məhsullarının 275.8 mln.$-ı neft emalı məhsullarının, 8.4 mlrd.$-ı isə xam neftin ixracının payına düşür.

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında əlverişli məzənnə şəraitində qeyri-neft ixracı artım dinamikası göstərir, ölkənin qeyri-neft ixracı ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 31.3% artaraq 1029.5 mln.$ təşkil etmişdir.

Əmtəə idxalı. Hesabat dövründə əmtəə idxalı 6.4 mlrd.$ təşkil etmişdir, o cümlədən istehlak mallarının idxalının ümumi dəyəri isə 2.8 mlrd.$ olmuş, bunun da 1.0 mlrd.$-ı ərzaq məhsullarının payına düşür. Neft-qaz sektoru üzrə idxalın azalması əksər layihələr üzrə işlərin xidmətlər fazasına keçməsi ilə bağlıdır. Qeyri-neft sektoru üzrə idxal isə ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 12.8% artaraq 5.4 mlrd.$ olmuşdur. Qeyri-neft idxalının strukturunda minik avtomobillərinin (1.6 dəfə), dəmiryol nəqliyyat vasitələrinin (4 dəfə), kağız məmulatlarının (13.9%), kimya məhsullarının (11.8%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilərin (11.3%) idxalı artmış, gəmilər qayıqlar və üzən konstruksiyaların (16.4 dəfə), qara metal və ondan hazırlanmış məmulatların (1.7 dəfə), dənli bitkilərin (24.1%), mebel məhsullarının (26.2%) idxalı isə azalmışdır.

İdxalın strukturunda xarici investisiyalar hesabına gətirilmiş maşın-avadanlıqların və malların xüsusi çəkisi 12.4% təşkil edərək 793.4 mln.$ olmuşdur.

Xidmətlər balansı

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında xarici dövlətlərlə Azərbaycanın iqtisadi əlaqələrində qarşılıqlı xidmətlər əsas yerlərdən birini tutmuş və bu xidmətlərin ümumi həcmi 9.7 mlrd.$ təşkil etmişdir. Bunun 6.1 mlrd.$-ı qeyri-rezidentlər tərəfindən Azərbaycanın rezidentlərinə, 3.5 mlrd.$-ı isə Azərbaycan rezidentlərinin xarici ölkələrin rezidentlərinə göstərilən xidmətlərdir. Nəticədə xidmətlər balansında 2,6 mlrd.$-lıq kəsir yaranmışdır. Qeyri-neft sektoru üzrə xidmətlər balansının kəsiri ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2.5 dəfə azalaraq 124 mln.$ təşkil etmişdir.

Kəsirin 95%-i (2,5 mlrd.$) neft-qaz sektoru ilə əlaqədardır (əsasən 2.0 mlrd.$ tikinti xidmətləri və 656 mln.$ digər işgüzar xidmətlər).

Qarşılıqlı xidmətlər dövriyyəsinin 14.5%-i nəqliyyat xidmətləri üzrə aparılan əməliyyatların payına düşür. Ümumi dəyəri 1.4 mlrd.$ olan nəqliyyat xidmətlərinin 48.4%-i qeyri-rezidentlərin Azərbaycanın nəqliyyat sistemlərindən istifadə etmələri ilə əlaqədardır. Azərbaycanın rezidentlərinin qeyri-rezidentlərə göstərdikləri nəqliyyat xidmətlərinin dəyəri 679.9 mln.$, qeyri-rezidentlərin Azərbaycan rezidentlərinə göstərdikləri nəqliyyat xidmətlərinin dəyəri isə 725.8 mln.$ təşkil etmişdir. Dövr ərzində qeyri-neft sektoru üzrə nəqliyyat xidmətlərinin ixracı 5% artmışdır.

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında qarşılıqlı turizm xidmətlərinin dövriyyəsi ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 12% artaraq 4.4 mlrd.$ təşkil etmişdir. Cari ilin yanvar- sentyabr ayları ərzində turizm xidmətləri üzrə profisit ö.i.e.d.n 1.6 dəfə artaraq 331.2 mln.$ ( 2016-cı ilin 9 ayında 207.3 mln.$) təşkil edir (cari ilin 9 ayında Azərbaycana gələn xarici vətəndaşların sayı 20.5% artıb).

Öz növbəsində xarici ölkələr tərəfindən Azərbaycan rezidentlərinə turizmlə bağlı göstərilən xidmətlərin dəyəri 2.0 mlrd.$ məbləğində olmuşdur. Bunun 72.5%-i Azərbaycan vətəndaşlarının şəxsi səfərləri ilə bağlı xarici ölkələrdə olarkən sərf etdikləri vəsaitlərin (məkik idxal üçün vəsaitlər istisna olmaqla) payına düşür.

Hesabat dövründə qeyri-neft sektoru üzrə qeyri-rezidentlərə ödənilən tikinti xidmətlərinin dəyəri ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2.5 dəfə azalaraq 34 mln.$ təşkil etmişdir. Qeyri-neft sektoru üzrə qeyri-rezidentlərə ödənilən digər işgüzar xidmətlərin dəyəri isə ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 30.2% artaraq 562.6 mln.$ olmuşdur.

İlkin gəlirlər balansı

Hesabat dövründə neft-qaz sektoru üzrə 1326 mln.$ kəsir, qeyri-neft sektoru üzrə isə 65 mln.$ profisit olmuşdur. Nəticədə ilkin gəlirlər balansında kəsir ö.i.e.d.n 1.4 dəfə azalaraq 1261 mln.$ təşkil etmişdir. İlkin gəlirlər üzrə daxilolmaların və ödənişlərin ümumi dövriyyəsi 3.0 mlrd.$ olmuşdur. Bunun 71.3%-ni (2.1 mlrd.$) Azərbaycandan qeyri-rezidentlərə ödənişlər təşkil edir. Bu məbləğin isə əsas hissəsini (1.2 mlrd.$) beynəlxalq neft-qaz konsorsiumları üzrə xarici investorların payına düşən gəlirlərin repatriasiyası (əsasən xam neft şəklində), qiymətli kağızlar portfeli üzrə qeyri- rezidentlərə ödənilən faizlər (277.8 mln.$) və xarici kreditlərdən istifadəyə görə ödənilən faizlər (331.9 mln.$) təşkil edir.

Təkrar gəlirlər balansı

Təkrar gəlirlər üzrə xarici ölkələrlə aparılan əməliyyatların ümumi dəyəri 1.1 mlrd.$ məbləğində qiymətləndirilmişdir. Daxilolmalar 801 mln.$, ödənişlər isə 296 mln.$ təşkil etmişdir.

Təkrar gəlirlər üzrə ümumi daxilolmaların 90.6%-ni xarici ölkələrdən fiziki şəxslərin pul baratları, 5.1%-ni ölkəyə gətirilən humanitar və yardım mallarının dəyəri, 4.3%-ni isə digər daxilolmalar təşkil edir. Ölkəyə göndərilən pul baratlarının həcmi 1.7 dəfə artaraq 725.5 mln.$, ölkədən çıxarılan pul baratlarının həcmi isə 1.5 dəfə azalaraq 248.3 mln.$ olmuşdur (valyuta rejiminin sərtləşməsindən sonra köçürmələr azalmışdır). Nəticədə pul baratları üzrə 477.2 mln.$ müsbət saldo yaranmışdır.

Bütövlükdə, təkrar gəlirlər üzrə əməliyyatların saldosu müsbət 504.7 mln.$ təşkil etmişdir.

Maliyyə hesabı

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında ölkənin xalis maliyyə aktivləri 4.5 mlrd.$ artmışdır. Bu göstərici xaricə yönəldilmiş birbaşa investisiyalar (1610.8 mln.$), portfel investisiyaları (-4.7 mln.$), törəmə maliyyə alətləri (-3.3 mln.$) və digər investisiyalar (2852.6 mln.$) hesabına formalaşmışdır.

Hesabat dövründə ölkənin xalis maliyyə öhdəlikləri isə 4.7 mlrd.$ təşkil etmişdir ki, bu da xaricdən cəlb olunmuş xalis birbaşa investisiyalar (2397.4 mln.$), neft bonusu (1.4 mln.$), portfel investisiyaları (2763.5 mln.$) və digər investisiyalar (-427.8 mln.$) hesabına formalaşmışdır.

2017-ci ilin yanvar-sentyabr ayları üzrə xalis maliyyə aktivləri və öhdəlikləri

                                                                                                          Mln.$

Birbaşa investisiyalar

Birbaşa investisiyalar formasında xaricdən cəlb olunmuş sərmayələrin ümumi məbləği 4.5 mlrd.$ olmuşdur. İnvestisiyaların strukturunda neft-qaz sektorunun xüsusi çəkisi 83.8% təşkil etmişdir.

2017-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında tədiyə balansında birbaşa investisiyalar maddəsinin neft-qaz sektoru üzrə xalis maliyyə öhdəliklərinin (1684.8 mln.$) artımı cəlb olunmuş investisiya ilə (3771.5 mln.$) kapitalın repatriasiyası (2086.7 mln.$) arasındakı fərqdən formalaşır.

Qiymətləndirmələrə görə qeyri-neft sektoruna cəlb olunmuş birbaşa investisiyaların ümumi məbləği 728.7 mln.$ olmuşdur.

Beynəlxalq Valyuta Fondunun tədiyə balansı üzrə yeni (6-cı nəşr) Təlimatının tələblərinə uyğun olaraq tədiyə balansının strukturunda kapital və maliyyə hesabı Aktivlər/Öhdəliklər prinsipi üzrə təsnifləşdirilmişdir.