Operatora lisenziya verilməsi qaydası müəyyənləşir.

Bu, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan “Ödəniş xidmətləri və ödəniş sistemləri haqqında” qanun layihəsində əksini tapıb.

Operator fəaliyyətinə lisenziya verilməsi üçün Mərkəzi Banka təqdim edilmiş ərizəyə aşağıdakı məlumatlar və sənədlər əlavə edilir:

- operator fəaliyyətinin göstərilməsi ilə əlaqədar hüquqi şəxsin səlahiyyətli orqanının qərarı;

- nizamnamənin və hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışının notariat qaydasında və ya “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 9-cu maddəsinə uyğun olaraq təsdiqlənmiş surəti;

- nizamnamə kapitalının miqdarı, hər bir iştirakçının payı (səhmi) və payın (səhmin) əldə edilməsinə yönəldilən vəsaitin mənbəyi haqqında məlumatlar və sənədlər;

- ödənilmiş nizamnamə kapitalının məbləğinin müəyyən olunmuş minimum məbləğdən az olmamasını təsdiqləyən sənəd;

- mühüm iştirak payı sahiblərinin bu qanuna uyğunluğunu təsdiq edən sənədlər;

- müraciət edənin icra orqanı rəhbərinin bu Qanunla müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməsini təsdiq edən sənədlərin notariat qaydasında və ya “İnzibati icraat haqqında” qanuna uyğun olaraq təsdiq edilmiş surətləri;

- ilk 3 (üç) il üçün biznes-plan;

- müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən ödəniş sisteminə dair qaydalar;

- ödəniş sisteminin fəaliyyətinin təmin edilməsi üzrə istifadə olunan əsas avadanlıq və proqram təminatlarının siyahısı, onlar arasında əlaqə üzrə topoloji diaqram;

- hesablaşma agentinin adı, hüquqi ünvanı və hesablaşma agenti ilə razılaşdırılmış inteqrasiyaya dair açıqlama (operator özü hesablaşma agenti olmadıqda);

- inteqrasiya olunmuş ödəniş sistemləri haqqında məlumat və inteqrasiya sxemi;

- müraciət edənin təşkilati strukturu, idarəetmə orqanları, Mərkəzi Bankın müəyyən etdiyi formada iştirakçılar arasındakı münasibətlər və benefisiar mülkiyyətçiləri, o cümlədən onların bu Qanunla müəyyən edilimiş vətəndaş qüsursuzluğu haqqında məlumat;

- daxili nəzarət sistemi, ödəniş sistemi iştirakçılarının məruz qala biləcəkləri maliyyə, əməliyyat və digər risklərin idarə edilməsi sistemi, o cümlədən fırıldaqçılıq hallarından, həssas ödəniş məlumatlarının və fərdi məlumatların qeyri-qanuni istifadəsindən müdafiə üçün təhlükəsizlik tədbirlərinə dair məlumat;

- fövqəladə hallarda fəaliyyətin davamlılığı və bərpa planı.

Operator fəaliyyətinə lisenziyasının verilməsi üçün müraciət edən bank, xarici bankların yerli filialı və poçt rabitəsinin milli operatoru . operator fəaliyyətinin göstərilməsi ilə əlaqədar hüquqi şəxsin səlahiyyətli orqanının qərarı, ilk 3 (üç) il üçün biznes-plan, müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən ödəniş sisteminə dair qaydalar, ödəniş sisteminin fəaliyyətinin təmin edilməsi üzrə istifadə olunan əsas avadanlıq və proqram təminatlarının siyahısı, onlar arasında əlaqə üzrə topoloji diaqram, hesablaşma agentinin adı, hüquqi ünvanı və hesablaşma agenti ilə razılaşdırılmış inteqrasiyaya dair açıqlama (operator özü hesablaşma agenti olmadıqda) və inteqrasiya olunmuş ödəniş sistemləri haqqında məlumat və inteqrasiya sxemi təqdim etməlidir. Operatorun biznes-planı, daxili nəzarət sistemi, risklərin idarə edilməsi sistemi, o cümlədən fırıldaqçılıq hallarından, həssas ödəniş məlumatlarının və fərdi məlumatların qeyri-qanuni istifadəsindən müdafiə üçün təhlükəsizlik tədbirləri, habelə fövqəladə hallarda fəaliyyətin davamlılığı və bərpa planına dair tələblər Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən olunur.

Mərkəzi Bank operatora lisenziyanın verilməsindən aşağıdakı hallarda imtina edir:

- Müraciət edən ona yazılı bildirişdə qeyd olunmuş çatışmazlıqları bu Qanunun 50.3-cü maddəsi ilə müəyyən olunan müddətdə aradan qaldırmadıqda və ya təqdim edilmiş sənədlərdə həqiqətə uyğun olmayan və ya təhrif olunmuş məlumatlar aşkar edildikdə;

- təqdim edilmiş sənədlərdə bu Qanunun tələbləri ilə uyğunsuzluq aşkar edildikdə;

- mühüm iştirak payının sahibləri müəyyən edilmiş tələblərə, benefisiar mülkiyyətçilər vətəndaş qüsursuzluğu tələbinə cavab vermədikdə;

- mühüm iştirak pay sahiblərinin və ya benefisiar mülkiyyətçilərin müraciət edənə təsirinin onun etibarlı və prudensial idarə olunması üçün təhlükə törədəcəyinə əsaslar verən faktlar olduqda və ya müraciət edənin ilkin nizamnamə kapitalının mənbəyi məlum olmadıqda;

- biznes-plan, daxili nəzarət sistemi, risklərin idarə edilməsi sistemi, o cümlədən fırıldaqçılıq hallarından, həssas ödəniş məlumatlarının və fərdi məlumatların qeyri-qanuni istifadəsindən müdafiə üçün təhlükəsizlik tədbirləri, habelə fövqəladə hallarda fəaliyyətin davamlılığı və bərpa planı müəyyən edilmiş tələblərə cavab vermədikdə.

Lisenziyanın verilməsindən imtina haqqında qərar imtina hallarına istinad edilməklə əsaslandırılır. Müraciət edən həmin qərardan məhkəməyə şikayət verə bilər.

Operator yenidən təşkil edildikdə, onun adı və ya hüquqi ünvanı dəyişdirildikdə o, lisenziyanın yenidən rəsmiləşdirilməsi üçün, lisenziya itirildikdə, zədələndikdə və ya məhv olduqda isə lisenziyanin dublikatının verilməsi üçün ərizə ilə Mərkəzi Banka müraciət edir.

xarici operatorun yerli filialına lisenziya verilməsi üçün Mərkəzi Banka aşağıdakı sənədlər təqdim edilir:

- xarici operatorun nizamnaməsinin, xarici operatorun yerli filialının əsasnaməsinin, habelə hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışının notariat qaydasında və ya “İnzibati icraat haqqında” qanuna uyğun olaraq təsdiq edilmiş surətləri;

- filialın yaradılması və filial rəhbərinin təyin edilməsi haqqında xarici operatorun səlahiyyətli orqanı tərəfindən qəbul edilmiş qərarın surəti;

- qeydiyyata alındığı xarici ölkədə əldə edilmiş operator lisenziyasının və ya operator fəaliyyətini həyata keçirmək hüququnu təsdiq edən sənədin surəti;

- filialın rəhbərinin müəyyən edilmiş tələblərə uyğunluğunu təsdiqləyən sənədlərin notariat qaydasında və ya “İnzibati icraat haqqında” qanuna uyğun olaraq təsdiq edilmiş surəti;

- xarici operatorun mühüm iştirak payına malik olan sahiblərinin payı göstərilməklə siyahısı;

- xarici operatorun yerli filialına ayrılmış vəsaitin müəyyən edilmiş minimum miqdardan az olmamasını təsdiqləyən sənəd;

- xarici operatorun yerli filialının öhdəlikləri üçün xarici operatorun məsuliyyət daşıması öhdəliyini təsdiq edən sənəd.

Xarici operatorun ölkəsinin qanunvericiliyi ilə həmin təşkilatın fəaliyyəti üzərində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulduğuna bərabər və ya ondan daha ciddi nəzarət rejimi müəyyən edilmədikdə və ya həmin ölkənin nəzarət orqanları qarşılıqlı əməkdaşlıqdan imtina etdiyinə görə Mərkəzi Bankın öz funksiyalarını həyata keçirməsi mümkün olmadıqda xarici operatorun yerli filialının açılması üçün lisenziya verilməsindən Mərkəzi Bank imtina edir.

Mərkəzi Bank bu Qanuna uyğun olaraq aşağıdakı bir və ya bir neçə əsaslar olduqda operatora verilmiş lisenziyanı ləğv edir:

- lisenziya sahibi lisenziyasının ləğvi barədə müraciət etdikdə;

- operator bu Qanuna uyğun olaraq tətbiq edilən təshih tədbirlərini yerinə yetirmədikdə;

- Mərkəzi Banka bilərəkdən yanlış hesabat və ya məlumat təqdim edildikdə və ya ardıcıl olaraq sonuncu iki hesabat tarixinə hesabat təqdim edilmədikdə;

- operator ləğv edildikdə və ya müflis elan edildikdə;

- lisenziyanın verilməsi üçün təqdim edilmiş sənədlərdə həqiqətə uyğun olmayan və ya təhrif olunmuş məlumatlar sonradan aşkar edildikdə;

- lisenziyanın qüvvəyə mindiyi gündən 12 (on iki) ay müddətində operator fəaliyyətə başlamadıqda və ya fəaliyyəti dövrü müddətində ardıcıl olaraq 6 (altı) ay müddətində ödəniş sistemi üzrə hər hansı bir əməliyyat aparılmadıqda;

- operator olan bankın və ya xarici bankın yerli filialının bank lisenziyası ləğv edildikdə;

- fəaliyyət növlərindən başqa fəaliyyət növlərini həyata keçirdikdə;

- mühüm iştirak pay sahiblərinin və ya benefisiar mülkiyyətçilərin operatora təsirinin onun etibarlı və prudensial idarə olunması üçün təhlükə törədəcəyinə əsaslar verən faktlar olduqda.

Xarici operatorun yerli filialına verilmiş lisenziya aşağıdakı bir və ya bir neçə əsaslar olduqda ləğv edilir:

- Yuxarıda qeyd edilən əsaslar olduqda;

- xarici ölkənin səlahiyyətli orqanı tərəfindən yerli filialın fəaliyyət göstərməsi qadağan edildikdə;

- xarici operatorun öz ölkəsində operator fəaliyyətinin göstərilməsi üzrə lisenziyası (və ya bu fəaliyyəti həyata keçirmək hüququnu təsdiq edən sənəd) ləğv olunduqda;

- xarici operatora yerləşdiyi ölkənin tənzimlənmə və nəzarət orqanı tərəfindən lazımınca nəzarətin təmin edilməməsi səbəbindən Mərkəzi Bank xarici operatorun yerli filialına nəzarəti həyata keçirə bilmədikdə.

Lisenziyanın ləğv edilməsi haqqında Mərkəzi Bankın qərarından məhkəməyə şikayət verilə bilər. Şikayətin verilməsi Mərkəzi Bankın qərarının icrasını dayandırmır.

Mərkəzi Bank və operator fəaliyyətinə lisenziya almış hüquqi şəxs ödəniş sisteminin operatoru ola biləcək

Ödəniş sisteminin təşkili prinsipləri müəyyənləşir.

Bu, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan “Ödəniş xidmətləri və ödəniş sistemləri haqqında” qanun layihəsində əksini tapıb.

Layihəyə əsasən, ödəniş sistemi operator tərəfindən azı üç birbaşa ödəniş sistemi iştirakçısı arasında bağlanılmış müqavilə əsasında təşkil edilir. Aşağıdakı şəxslər ödəniş sisteminin operatoru ola bilərlər:

- Mərkəzi Bank;

- bu Qanuna uyğun olaraq operator fəaliyyətinə lisenziya almış hüquqi şəxs.

Lisenziya əsasında fəaliyyət göstərən operatorun nizamnamə kapitalı Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyənləşdirilmiş minimum nizamnamə kapitalının miqdarından az olmamalıdır.

Ödəniş sisteminin təşkili üzrə operatorun vəzifələri aşağıdakılardır:

- ödəniş sisteminə dair qaydaların müəyyən edilməsi, ödəniş sistemi iştirakçıları tərəfindən onlara riayət olunmasına nəzarət edilməsi;

- ödəniş sistemində risklərin idarə olunması sisteminin təşkili;

- ödəniş sisteminin fasiləsiz fəaliyyətinin təmin edilməsi, ödəniş sisteminin fəaliyyətində fasilə yarandığı halda, bu barədə Mərkəzi Banka və ödəniş sisteminin iştirakçılarına məlumat verilməsi;

- daxili nəzarət sisteminin, habelə informasiya sisteminin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi.

Bu Qanunun 8-ci (Mühasibat uçotu və maliyyə hesabatları) və 10.1-ci (Ödəniş xidməti təchizatçısı Mərkəzi Bankın normativ xarakterli aktları ilə müəyyən edilmiş hallarda və qaydada əməliyyat və ya təhlükəsizlik insidentləri barədə Mərkəzi Banka məlumat verməlidir) maddələri lisenziya əsasında fəaliyyət göstərən operatora da şamil edilir.

Ödəniş təşkilatının və elektron pul təşkilatının fəaliyyəti və xüsusi tənzimləmə rejimi nəzərə alınmaqla, lisenziya əsasında fəaliyyət göstərən operator tərəfindən (bank, xarici bankın yerli filialı, poçt rabitəsinin milli operatoru istisna olmaqla) ödəniş sistemlərinin təşkili ilə yanaşı, ödəniş kartlarının emissiyasına və ekvayrinqinə texniki xidmət göstərilməsindən başqa digər fəaliyyət həyata keçirilə bilməz.

Operator, ödəniş sistemi iştirakçıları, ödəniş sistemlərinin fəaliyyətinin təmin edilməsinə cəlb olunan digər şəxslər, həmin şəxslərin idarəetmə orqanlarının mövcud və keçmiş üzvləri, habelə digər mövcud və keçmiş əməkdaşları tərəfindən ödəniş sisteminin idarə edilməsi və ya xidmət səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar ödəniş sistemində ödəniş xidməti istifadəçiləri, ödəniş hesabları, habelə emal olunan ödəniş əməliyyatları barədə onlara məlum olan məlumatların qeyri-qanuni açıqlanması qadağandır.

Operator ödəniş sistemlərinin fəaliyyətinin təmin edilməsinə cəlb etdiyi şəxslərlə bağladığı müqavilədə bu Qanunun tələblərinin əks olunmasını təmin etməlidir. Ödəniş sisteminin operatoru və iştirakçıları arasındakı qarşılıqlı münasibətlər müqavilə və ödəniş sisteminə dair qaydalar ilə tənzimlənir. Ödəniş sisteminə dair qaydalarda birbaşa və ya dolayı iştirak nəzərdə tutula bilər. Ödəniş sisteminin birbaşa iştirakçısı ödəniş sisteminin digər iştirakçıları ilə hesablaşmaların aparılması məqsədilə hesablaşma agentində, dolayı iştirakçı isə birbaşa iştirakçıda müxbir və ya cari hesab açmalıdır. Ödəniş sisteminin birbaşa və dolayı iştirakçıları arasında qarşılıqlı münasibətlər müqavilə və ödəniş sisteminə dair qaydalar əsasında tənzimlənir.

Ödəniş sisteminə dair qaydalarda azı aşağıdakılar əks olunmalıdır:

- ödəniş sistemində iştirak, iştirakın dayandırılması və sistemdən kənarlaşdırılma şərtləri;

- operatorun və ödəniş sistemi iştirakçılarının hüquq və vəzifələri;

- ödəniş sisteminin fəaliyyət reqlamenti;

-klirinq və hesablaşmaların aparılması, məlumatların təqdimolunma qaydası, forma və strukturu;

- emal olunan ödəniş sərəncamlarının forma və strukturu;

- ödəniş sərəncamının qəbulu və gerigötürülməzliyi şərtləri;

- informasiya sistemlərinin təşkili və idarəedilməsi, habelə informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi qaydaları;

- risklərin idarə olunması və hesabatlılığın təşkili;

- hesablaşmaların başa çatdırılması nəzərdə tutulduğu halda, likvidliyin təmin olunması üsulu;

- hesablaşmaların aparıldığı valyuta (valyutalar);

- göstərilən xidmətlər və tətbiq edilən xidmət haqları;

- ödəniş sistemi iştirakçıları arasında mübahisəli halların həlli;

- ödəniş sisteminə dair qaydaların pozulmasına görə tərəflərin məsuliyyəti.

Operator ödəniş sisteminə dair qaydalarının bu Qanunun tələblərinə uyğun olmasını təmin edir. Operator birtərəfli qaydada ödəniş sisteminə dair qaydalarında dəyişikliklər edə bilər. Ödəniş sisteminə dair qaydalarda dəyişikliklər ödəniş sistemi iştirakçılarına bildirildikdən 1 (bir) ay sonra tətbiq edilir. Operator ödəniş sisteminə dair qaydalarında ödəniş sistemi iştirakçıları arasında ayrı-seçkiliyə yol verməməli, ödəniş sistemində yarana biləcək risklərin qarşısının alınması halları istisna olmaqla ödəniş sistemində iştiraka mane olmamalıdır.

Ödəniş sisteminə dair qaydalarda ödəniş sistemi iştirakçılarına qarşı aşağıdakı tələblər irəli sürülə bilməz:

- digər ödəniş sistemlərində iştirakın məhdudlaşdırılması;

- ödəniş sistemində ödəniş sistemi iştirakçılarının hüquq və öhdəliklərinə münasibətdə onlar arasında hər hansı fərqli şərtlərin müəyyən edilməsi;

- ödəniş xidməti təchizatçısının növündən asılı olaraq məhdudiyyətlər.

Ödəniş sistemi iştirakçısı eyni zamanda ödəniş sisteminin hesablaşma agenti və (və ya) operatoru ola bilər.

Hesablaşma agenti olaraq Mərkəzi Bank, yerli bank, xarici bankın yerli filialı çıxış edə bilər. Ödəniş sistemində yerli banklar, xarici bankın yerli filialları və (və ya) poçt rabitəsi milli operatoru arasında manatla olan hesablaşmalar üzrə hesablaşma agenti funksiyasını yalnız Mərkəzi Bank həyata keçirir. Operator və hesablaşma agenti öz fəaliyyətini bu Qanunun tələblərinə, ödəniş sisteminə dair qaydalara və ödəniş sistemi iştirakçıları ilə imzalanmış müqaviləyə uyğun olaraq həyata keçirir. Hesablaşma agenti tərəfindən ödəniş sərəncamları üzrə hesablaşmalar iştirakçıların müxbir və ya cari hesabları üzərindən aparılır. Hesablaşma agenti klirinq üzrə ödəniş sistemində hesablaşmaların başa çatdırılmasını ödəniş sistemi iştirakçılarının müxbir və ya cari hesabları üzrə tələblər müəyyən etməklə, habelə nağd pul, dövlət istiqrazları və ya Mərkəzi Bank tərəfindən buraxılmış qiymətli kağızların girovu mexanizmlərini tətbiq etməklə təmin edə bilər. Bu cür girov maliyyə girovu hesab olunur və bu vəsaitin girovuna Mülki Məcəllə maddəsi şamil edilir və ödəniş sistemində hesablaşmalar başa çatdırılanadək həmin vəsaitə üçüncü şəxslərin tələbləri üzrə tutma yönəldilə bilməz.