Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti faiz dəhlizi parametrlərinin dəyişməz saxlanılması haqda qərar qəbul etmişdir. Uçot dərəcəsi 6.25%, dəhlizin aşağı həddi 5.75%, yuxarı həddi isə 6.75% səviyyəsində saxlanılmışdır.

Marja xəbər verir ki, Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatda deyilir:

Ötən iclasdan bəri risk balansında inflyasiyanı hədəfdən kənarlaşdıra biləcək əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verməmişdir. İnflyasiya başlıca olaraq qeyri-monetar xarakterli birdəfəlik xərc və mövsümi faktorlardan təsirlənir. Əlverişli xarici mühit fonunda valyuta bazarında tarazlıq xərc amillərinin təsirlərini balanslaşdırır. Bərpa prosesində olan məcmu tələbin təklifi üstələməklə inflyasiya təzyiqi yaradacağı gözlənilmir. Son aylarda inflyasiya gözləntilərində dəyişikliklər baş versə də, yenilənmiş proqnozlar ilin sonuna inflyasiyanın hədəf daxilində qalacağını göstərir.

Faiz dəhlizinin parametrlərinə dair növbəti qərarlar inflyasiyanın faktiki və gözlənilən səviyyəsinin hədəfə nəzərən qiymətləndirilməsi, məcmu tələbin bərpası tempi, xarici və daxili risklərin dəyişimi nəzərə alınmaqla qəbul ediləcəkdir.

İnflyasiya prosesləri. İdarə Heyətinin pul siyasətinə həsr olunmuş ötən iclasından bəri illik inflyasiya tempi aşağı düşmüş və hədəf çərçivəsinin mərkəzinə yaxın səviyyədə formalaşmışdır. Rəsmi statistikaya görə mart ayında 12 aylıq inflyasiya 4.1% təşkil etmişdir.

İnflyasiyanın dinamikası başlıca olaraq qeyri-monetar xarakterli faktorlardan təsirlənir. Dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətlər, həmçinin mövsümə həssas kənd təsərrüfatı məhsulları nəzərə alınmadan hesablanan orta illik baza inflyasiya 2021-ci ilin yanvar-mart aylarında 2,2% təşkil etmişdir.

Son bir neçə ayda faktiki inflyasiyanın dinamikası inflyasiya gözləntilərinə də təsir edir. Real sektor üzrə monitorinqə görə martda inflyasiya gözləntiləri qeyri-neft sənayesi, ticarət və tikintidə artmış, xidmət sektorunda isə azalmışdır. Ev təsərrüfatları arasında martda keçirilmiş sorğulara görə respondentlərin cəmisi 25%-i inflyasiyanın yüksələcəyini gözləyir.

Apreldə yenilənmiş proqnozlara görə 2021-ci ilin sonuna illik inflyasiya hədəf diapozonunda formalaşacaqdır.

Xarici sektor. Ötən iclasdan bəri xarici fon əsasən qiymət sabitliyinin əsas lövbərini dəstəkləmək istiqamətində dəyişmişdir.

Beynəlxalq Valyuta Fondunun son proqnozlarına görə 2021-ci ildə qlobal iqtisadi artım 6% təşkil edəcəkdir ki, bu da öncəki proqnoza nəzərən 0.5 faiz bəndi yüksəkdir. Daha nikbin proqnoz peyvəndləmənin gözlənilən nəticələri və ölkələr tərəfindən əlavə antiböhran tədbirləri ilə izah edilir.

Qlobal iqtisadi aktivliyin OPEC++ razılaşması şəraitində bərpası neft bazarında tələbi dəstəkləyir. Brent markalı neftin orta qiyməti 2021-ci ilin ötən dövründə 62 ABŞ dollarını üstələmişdir. Beynəlxalq təşkilatların yenilənmiş proqnozlarına görə ilin qalan dövründə neft qiymətləri cari səviyyəyə yaxın olacaqdır. 

Son meyillərin davam etməsi halında 2021-ci ilin sonuna cari əməliyyatlar hesabının profisitli olacağı proqnozlaşdırılır. 

Dünya ərzaq qiymətlərinin yüksəlməsinin davam etməsi inflyasiyaya artırıcı təsir göstərməkdədir. Dünya ərzaq qiymətləri martda 2.1%, son 12 ayda isə 24.6% yüksəlmişdir.

Monetar şərait. Monetar şərait iqtisadi artımın dəstəklənməsi ilə makroiqtisadi sabitliyin qorunması arasında optimal balansın saxlanmasına xidmət etməkdədir.

Ötən iclasdan bəri pul bazarının müxtəlif seqmentləri üzrə nominal və real faizlərdə cüzi azalma müşahidə edilmişdir.

Əsasən vahid xəzinə hesabı qalığının artması ilə bağlı pul bazasının ilin əvvəlindən dəyişimi neqativ zonada qalmaqdadır. Bu şəraitdə iqtisadiyyatın likvidliyinin dəstəklənməsi məqsədilə sterilizasiya əməliyyatlarının həcmi azaldılmışdır.

Kredit aktivliyinin tədrici bərpası davam edir. I rübdə bank sistemi üzrə kredit portfeli 1.4%, o cümlədən biznes kreditləri 1%, ipoteka kreditləri 4.4%, istehlak kreditləri 0.5% artmışdır. Makroprudensial yumşalmaların bir çoxunun iyul ayının 1-dək uzadılması kredit aktivliyinə əlavə dəstək verməkdədir.

Valyuta bazarında sabitlik şəraitində həm depozit, həm də kreditlər üzrə dollarlaşmanın azalması davam edir. Bu da milli valyutaya inamın artdığını göstərir. 

İqtisadi aktivlik. Məcmu tələbin tədricən bərpası iqtisadiyyatın məcmu buraxılış potensialını üstələmədiyindən hələ ki, inflyasiya təzyiqləri yaratmır.

Ötən ildən başlanan antiböhran tədbirləri və beynəlxalq konyunkturun nisbətən yaxşılaşması iqtisadi aktivliyin tədricən bərpasında özünü göstərməkdədir. 2021-ci ilin I rübündə qeyri neft-qaz sektorunda 2.1% iqtisadi artım olmuşdur. Beynəlxalq təşkilatlar və reytinq agentlikləri Azərbaycan üzrə iqtisadi aktivliyə dair proqnozlarını yaxşılaşdırmaq istiqamətində təshih etmişlər.

Alternativ statistika iqtisadi aktivliyin bərpasını təsdiqləyir. Real sektorun monitorinqinə görə martda biznes inam indeksi ticarət, xidmət sektorlarında və qeyri-neft sənayesində artım meyilli olmuşdur. Monitorinq tikintidə məşğulluğun yüksəlməyə meyilli olduğunu göstərir.

Əsasən dövlət investisiyaları ilə dəstəklənən məcmu tələbin qısamüddətli dövrdə inflyasiya təzyiqi yaradacağı gözlənilmir. Ev təsərrüfatları arasında sorğular istehlakçı inamı indeksinin zəif olduğunu göstərir. 

Risklər balansı. İnflyasiyanı hədəfdən kənarlaşdıra biləcək daimi və əhəmiyyətli risklər müşahidə edilmir.

Nisbətən əlverişli beynəlxalq konyunktur, tədiyə balansının yaxşılaşması meyilləri və kontrtsiklik makroiqtisadi çərçivə valyuta bazarında tarazlığı dəstəkləyir. Məcmu tələbin artımı hələ ki, təklifi üstələmədiyindən onun inflyasiya üzərində təsiri neytraldır.

Artırıcı amillərə əsasən xərc amilləri aiddir. Dünya ərzaq bazarında bahalaşmanın davam etməsi, eləcə də digər xərc amilləri ilin qalan dövründə də qiymətlərə və inflyasiya gözləntilərinə artırıcı təsir göstərsə də risklər balansını əhəmiyyətli dəyişmək potensialına malik deyildir.

Faiz dəhlizinin parametrlərinə dair növbəti qərarlar qısa və ortamüddətli proqnoz horizontunda risk balansının dəyişimi və onun təsirləri nəzərə alınmaqla qəbul ediləcəkdir.

Bu qərar 30 aprel 2021-ci ildən qüvvəyə minir. Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin faiz dəhlizinin parametrləri barədə növbəti qərarı 2021-ci il iyun ayının 18-də ictimaiyyətə açıqlanacaqdır.

XXX

Bu gün Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti faiz dəhlizi parametrlərinin dəyişməz saxlanılması haqda qərar qəbul etmişdir. Uçot dərəcəsi 6.25%, dəhlizin aşağı həddi 5.75%, yuxarı həddi isə 6.75% səviyyəsində saxlanılmışdır.

Marja xəbər verir ki, bunu keçirdiyi mətbuat konfransında Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov bildirib.

Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti 29 Yanvar 2021-ci il tarixində və 19 mart 2021-ci il tarixində keçirilmiş yığıncaqlarında da  faiz dəhlizi parametrlərinin dəyişməz saxlanılması haqda qərar qəbul etmişdi. Beləliklə, ardıcıl 3 yığıncaqdır faizlər dəyişməz saxlanılır.

Sonuncu yığıncaqdan ötən müddətdə şərtlər çox dəyişmədiyindən, inflyasiya üzrə risk amilləri arasında əhəmiyyətli bir dəyişikliyin baş vermədiyi üçün Mərkəzi Bank bu yığıncağında da gözələmə mövqeyində qalıb.

"Ötən iclasdan bəri risk balansında inflyasiyanı hədəfdən kənarlaşdıra biləcək dəyişikliklər baş verməmişdir. İnflyasiya başlıca olaraq qeyri-monetar xarakterli birdəfəlik xərc və mövsümi faktorlardan təsirlənir. Əlverşli xarici mühit fonunda valyuta bazarında sabitlik və milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi davamlı xarakter almış və xərc amillərinin təsirlərini balanslaşdırır. Bərpa prosesində olan məcmu tələbin təklifi üstələməklə inflyasiya təzyiqi yaradacağı gözlənilir. İnflyasiya gözləntilərində dəyişikliklər baş versə də yenilənmiş proqnozlar inflyasiyanın ilin sonunda hədəf daxilində qalacağını göstərir",- Elman Rüstəmov bildirib.

UÇOT FAİZ DƏRƏCƏSİ NƏDİR?

Nəzəriyyəyə görə, Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini aşağı salması pul bazarında real faiz dərəcələrinə təsir edir. Aşağı faiz milli valyutada yığımları (əmanət yerləşdirməyi) deyil, xərcləməyi stimullaşdırır.

Məlumat üçün bildirək ki, uçot dərəcəsi (faiz dərəcəsi) pulun dəyəri rolunu oynayır. Pula olan tələb də faiz dərəcəsindən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, faiz dərəcələri azaldığı zaman kreditlərə tələb artır, insanların banklara əmanət qoymaq meyli isə azalır. Bu zaman iqtisadi subyektlər daha çox kredit almağa meyl göstərirlər, əllərində olan nağd pulu isə banklarda aşağı faizlərlə saxlamaqdansa xərcləməyə çalışırlar. Nəticədə məcmu tələb artır ki, bu da həm iqtisadi artıma və məşğulluğa, həm də inflyasiyaya artırıcı təsir göstərir.

​Faiz dərəcələri artdıqda isə kreditlərə tələb azalır, insanların banklara əmanət qoymaq meyli güclənir. Çünki, əmanətlər üzrə faizlər nağd pulu saxlamağın “alternativ xərci”dir. Nəticədə iqtisadi subyektlər daha az kreditlər alırlar və qazandıqları pulun çox hissəsini xərcləməyərək yığıma yönəldirlər. Beləliklə də məcmu tələb daralır və inflyasiyanın azalması üçün şərait yaranır.